Her sanat dalında olduğu gibi şiir ve edebiyatta da kendine has, bilinmesi gereken terimler bulunur. Bu terimler sizin hem konuya hakimiyetinizi arttırır hem de yeni öğreneceğiniz bilgiler için temel oluşturur. Şiir ve edebiyat aslında sizin hayal gücünüz ve duygularınız ile şekillenen uçsuz bucaksız bir dünyadır. Bu dünyaya adım atarken sizlere yol gösterecek terimleri Madensanat.org olarak bir araya getirdik.

​

Aforizma: Aforizm. Çeşitli konulardaki düşünceleri, çarpıcı, kimi zaman mizahî bir şekilde ifade eden kısa, yoğun, özlü sözler. Batı’ya has bir söyleyiş biçimidir. Bizdeki vecizeye benzer ancak biraz daha uzundur ve felsefîdir.

​

Ağıt: Halk şiiri nazım biçimi olan koşmanın bir türüdür.

 

Akrostiş: Muvaşşah, istihraç. Bir şiirin, mısralarının ilk harflerinin birleşmesi sonucu ortaya anlamlı bir kelime veya özel isim çıkacak şekilde tertip edilmesidir.

 

Aruz: Mısraların hece sayısını değil de hecelerin şeklini (uzunluk-kısalık, açıklık -kapalılık) esas alan nazım ölçüsü nün adı.

 

Biyografi: Tercüme-i hal, yaşam öyküsü. Bir sanatçının, yazarın ya da meşhur bir insanın hayat hikayesini anlatan yazı/metin/ kitap.

 

Cinas: Yazılış ve söylenişleri aynı veya birbirine çok benzeyen ancak, anlamları farklı olan kelime ve kelime gruplarını bir arada kullanmak suretiyle yapılan bir edebî sanattır.

 

Deyiş: Halk edebiyatı alanında koşma (koçaklama, güzelleme, taşlama) ve türkü gibi nazım şekilleriyle yazılan "ezgili" şiir biçimlerinin genel adı.

 

Epik Şiir: Yiğitliği, tarihi kahramanlıkları, savaşları, zaferleri, vatan sevgisini, yurt duygulanmalarını coşkulu bir şekilde dile getiren manzumelere verilen addır.

 

Ezgi: Nağme, melodi.

 

Fabl: Konu edindiği olay, daha çok insanın fonksiyonunu üstlenmiş hayvanlar arasında geçen, insanlara ibretli bir ders, bir öğüt, bir ahlak dersi vermeyi amaçlayan öğretici küçük manzum masal.

 

Fütürizm: Gelecekçilik. Geleneğin, geçmişin değer yargılarına karşı çıkarak çağın getirdiklerini yücelten sanat akımı.

 

Güzelleme: Halk şiiri nazım şekillerinden olan koşmanın bir türüdür. İnsanın ve tabiatın güzelliklerini konu alan koşmalara denir.

 

Hiciv: Yergi, kara mizah, taşlama.

 

İntihal: Çalıntı, aşırma. Başkasına ait bir şiiri, bir beyit veya dizeyi kendisinin gibi gösterme.

 

İroni: İnce alay. Bir düşünce veya duygu, öyle söylenir ki, okur, tam tersinin kastedildiğini anlar.

 

Kafiye: Uyak. Şiirde, mısra sonlarındaki ses benzeşmesine verilen ad.

 

Mahlas: Takma ad, lakap.

 

Monolog: Tiyatro eserinde, kahramanlardan birinin kendi kendine yaptığı uzun konuşmaya verilen ad.

 

Mübalağa: Sözün etkisini arttırmak için, anlatılan, tasvir edilen herhangi bir şeyi; duygu ve düşünceyi olduğundan çok farklı ya da olamayacağı bir biçimde anlatmaktır. Abartma sanatı.

 

Nakarat: Manzumelerin her bendinin sonunda yinelenen mısralara verilen ad. Özellikle şarkılarda tekrarlanan mısralar için kullanılır.

 

Ontoloji: Varlık bilgisi. Var olan her şeyi, salt var olmaları bakımından inceleyen felsefe koludur.

 

Post Modernizm: Modernizm sonrası veya ötesi. Modernizme karşı doğan, onun eleştirisi üzerine kurulan ve ona alternatif ürünler ortaya koymaya uğrasan bir sanat ve düşünce akımıdır.

 

Retorik: Malzemesi söz olan, sözle yapılan sanatları inceleyen, meramı en güzel biçimde anlatmanın yollarını arayan, gösteren bilim dalı.

 

Sembolizm: Simgecilik. Gerçeklik bilgisine ve sonsuza sembollerle varılabileceğini, bilinen dünyayı aşmanın ancak simgesel düşünmeyle ve simgeler yardımıyla mümkün olabileceğini savunan ve bunu amaç edinen sanat akımı.

 

Serbest Şiir: Ölçüye ve kafiyeye bağlı kalmadan yazılan şiirlerin genel adı.

 

Taşlama: Halk edebiyatı nazım türlerinden olan taşlama toplumun aksayan yönlerini, kişilerin olumsuz hal ve hareketlerini eleştiren, yeren şiirlerin genel adıdır.

 

Ulama: Bazı mısraları kalıba uydurabilmek için, bir kelimenin sonundaki ünsüzü, bir sonraki kelimenin açık olan ilk hecesine eklemek şeklinde tanımlanır.

 

Vecize: Özdeyiş.

 

        Şiir ve edebiyata dair bu ve bunun gibi birçok terim bulunmaktadır. Madensanat.org olarak sizler için bir araya getirdiğimiz şiir ve edebiyat terimlerini incelemek ve daha fazlasını öğrenmek isterseniz bizim de kaynak olarak kullandığımız Dr. Turan Aktaş’ın Ansiklopedik Edebiyat Terimleri Sözlüğü’nü inceleyebilirsiniz.