Müzik Sanatı
Yardımcı sayfalar - 3
Ritim
Madencilik Şarkılarında Ritim Olgusu
Ritim hayatımızın her alanında karşımıza çıkan bir olgudur. Kalbimizin atışı da bir ritim oluşturmaktadır örneğin. Ya da spor yaparken hareket ritimlerimizi kontrol ederiz. Şarkılarda kendi içlerinde farklı ritimlere sahiptirler. Bu ritimler bizleri bazen heyecanlandırıp, hareketlendirirken bazen de sakin hisler yaşamamıza sebep olurlar.
Hem ülkemizde hem de farklı ülke ve kültürlerde madencilik sektörü üzerine yazılmış çeşitli şarkı ve ezgiler bulunmaktadır. Bu şarkılardaki ritim olgusunu incelemeden önce ritmin ne olduğuna dair kısa bir açıklama yapalım.
Tanım olarak ritim; ir dizede, bir notada vurgu, uzunluk veya ses özelliklerinin, durakların düzenli bir biçimde tekrarlanmasından doğan ses uygunluğudur. Tartım ya da dizem diye de adlandırılabilir.
Ritim çeşitlerinden en çok bilineni 2/4’lük ritimdir. Bu ritim hızlı çalındığında eğlenceli oyun havalarına taban oluşturacak seviyedeyken, daha yavaş çalındığında ise sakin şarkıların arka planını oluşturmaktadır.
Hazard Kentucky’nin şarkıcı madencisi olarak bilinen George DavisE ait ‘Sixteen Tons’ şarkısı bu ritme verilebilecek en iyi örneklerdendir. Eğlenceli ve bi o kadar sakin bir dans havasında geçen bu şarkının 2/4’lük ritme sahip olduğunu şarkıyı dinlerken istemsizce şıklamaya başlayan parmaklarınızdan da anlayabilirsiniz.
Şarkılarında toplumsal adaletten bahseden Victor Jara’ya ait Cancion del Minero şarkısı Sixteen Tons’a göre daha sakin bir ritimdedir. 4/4’lük ritim ölçüsüyle çalınan şarkı sözleri ile adeta bir marşı andırmaktadır. Gitar vuruşlarını en içine kadar hissedeceğiniz bu şarkıda ritim sizi çok geçmeden içine çekmeyi başarmaktadır.
Metroda, okulda veya tek başımıza evde sevdiğimiz şarkıları dinlerken ayaklarımızı belli sırayla yere vurarak onlara eşlik ederiz. Hani o eşlik etme sırasında üç kere vurduğumuz şarkılar vardır. Bir, iki, üç, bir, iki, üç. Hatırladınız mı? İşte onlar da 3/4 ritme sahip şarkılardır. Biz fark etmesek de dinlediğimiz çoğu şarkının ritmi bu şekilde oluşmaktadır. Türkiye’nin güçlü seslerinden Selda Bağcan’a ait olan Maden İşçileri şarkısı bu ritmin soft örneklerinde biridir.
Hem bir maden işçisinin kızı hem de eşi olan Florence Reese tarafından kaleme alınan ve sonrasında birçok mücadelede ön sıralarda söylenmiş bir şarkı olan ‘Which Side Are You On?’ ise 5/8’lik ritim ölçüsüne ait şarkılardan biridir. Her ne kadar marş olarak kullanılsa da eğlenceli bir dans ritmini andırmakta olan bu şarkı bu ritmin en bilinen örneklerinden biridir.
Son ritim ölçümüz ise bunlardan farklı olarak 6/8’lit ritim ölçüsüdür. Bu ölçünün diğerlerinden farklı özelliği altı vuruşluk olmak şartıyla hiçbir kurala bağlı olmadan her şekilde çalınabiliyor oluşudur. Her ne kadar bu ritim karşımıza hareketli parçalarda sıklıkla çıkıyor olsa da Folk müzisyeni Woody Guthrie’ye ait slow tarzdaki 1913 Massacre şarkısı madencilik konulu şarkılar arasından verebileceğimiz bir örnektir.
Her ne kadar ritimleri, vuruşları veya çalınış şekilleri farklı olsa da aynı sorunu kendilerine dert edinmiş bu sanatçıların tüm şarkıları dinlenmeye değerdir. Bizden tavsiye ise her birine göz atmanız dileğidir.